(TÖS) KURUCU GENEL BAŞKANIMIZ FAKİR BAYKURT’U SAYGIYLA ANIYORUZ.

Türkiye Öğretmenler Sendikası (TÖS) Kurucu Genel Başkanı Fakir Baykurt, 1929 yılında Burdur’un Yeşilova ilçesine bağlı Akçaköy’de doğdu. Savaşlarda vurulup geri dönmeyen amcasının adı olan “Tahir” adı verildi.

1936 yılında Akçaköy İlkokulu’na başladı. İki yıl sonra babasını kaybetti ve eğitimini yarım bırakarak Balıkesir iline bağlı Burhaniye’de yaşayan dayısının yanında dokumacılık yapmaya başladı. II. Dünya Savaşı başlayınca dayısının askere alınması üzerine köyüne dönerek okula devam etti. Bir yandan ırgatlık, çobanlık, suculuk, köy kâtipliği yaparak üç yıl kesintiden sonra okulu kendi köyünde tamamladı. 1942 yılında ağır bir sıtma geçirdi.

Ortaöğrenimine Gönen Köy Enstitüsü’nde devam etti. Köy enstitüsü yıllarında şiire olan ilgisi arttı. İlk şiiri “Fesleğen Kolum” yayımlandı. 1947 yılında dergilerde şiirleri yayımlandı. Bu yıllarda şiirlerinde, daha sonra tüm yazılarında Fakir Baykurt adını kullandı.

Gönen Köy Enstitüsünden 1948 yılında mezun oldu. 5 yıl Yeşilova ilçesinin Kavacık ve Dereköy köylerinde ilkokul öğretmenliği yaptı. Bu dönemde arkadaşları ile Ege ve Göller Bölgesi Türkiye Köy Öğretmen Dernekleri Federasyonu’nu örgütledi. 1951 yılında Muzaffer Hanım’la evlendi. Bu evlilikten kızları Işık ve Sönmez ile oğlu Tonguç dünyaya geldi. 1953 yılında Gazi Eğitim Enstitüsü’ne girdi. Edebiyat Bölümü’nü bitirip Türkçe öğretmeni oldu. Önce Sivas Lisesi’ne atandı ve yıl sonunda Hafik’de açılan ortaokula aktarıldı. Aynı yıl ilk kitabı olan “Çilli” yayımlandı. 1957 yılında askere alındı. “Yılanların Öcü” adlı romanını askerliği sırasında izin günlerinde yazdı. Yılanların Öcü’ romanı ile 1958 yılında Cumhuriyet gazetesinin düzenlediği Yunus Nadi Roman Ödülleri’nde aralarında Halide Edib Adıvar, Orhan Kemal, Behçet Necatigil, Haldun Taner’in de bulunduğu Seçiciler Kurulu tarafından Yunus Nadi Ödülü’ne değer görüldü. Eser, Cumhuriyet gazetesinde yazı dizisi olarak yayımlandı. Askerliğini Konya Astsubay Okulu’nda tamamladıktan sonra Şavşat Ortaokulu’na öğretmen olarak atanan Baykurt, 1959 yılında köy yaşamının sertliğini, yoksulluk, cahillik, sömürü, taassup ve batıl inançları anlatan Efendilik Savaşı adlı kitabını yayımladı. Aynı yıl Ankara’da Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı Yapı İşleri Bölümü’nde görevlendirildi. Daha sonra Ankara İlköğretim Müfettişliğine atandı. 1962 yılında Onuncu Köy, Karın Ağrısı, Irazca’nın Dirliği kitaplarını yayımlayan yazar Amerika Birleşik Devletleri’ne giderek, Bloomington’daki Indiana Üniversitesi’nde göze kulağa hitap eden ders araçları ve yetişkinler için yazma öğrenimi gördü. 1963 yılında yurda dönerek Ankara İlköğretim müfettişliği görevini sürdürdü.

1965 yılında Türkiye Öğretmen Dernekleri Milli Federasyonu içinden gelen 92 öğretmen ile birlikte Türkiye Öğretmenler Sendikası (TÖS)’nın kuruluşunda yer aldı ve sendikanın ilk Genel Başkanı seçildi.

1966 yılında yeni kurulan Millî Folklor Enstitüsü’ne uzman olarak atandı. Kaplumbağalar ve Amerikan Sargısı romanları yayımlandı. 1967 TÖS’teki çalışmaları nedeniyle sık sık kovuşturma geçiren yazar Gaziantep’ in Fevzipaşa ilçesinde Gaziantep Fevzipaşa Ortaokulu Türkçe Öğretmenliğine gönderildi. Ünlü romanlarından biri olan ve bir genç kızın yaşlı bir ağa ile evlendirilmeye karşı çıkarak var olma mücadelesi verişini konu edinen Tırpan ‘ı 1967 yılında Fevzipaşa’daki görevi sırasında kurguladı. Baykurt, 1969 yılında dört günlük Büyük Öğretmen Boykotu’nu gerçekleştirmek için TÖS yöneticileri ile birlikte Türkiye’yi dolaştı. Eylem, Türkiye’deki tüm öğretmenlerin

%70’ini oluşturan 109 bin öğretmenin katılımı ile 15-18 Aralık’ta gerçekleşti. Eyleme katıldıkları için 50.300 öğretmen kovuşturma geçirdi. Baykurt da öğretmenler boykotuna katıldığı için 1969’da bir kez daha açığa alındı; Tırpan adlı romanını bu sırada tamamladı. Bu romanı TRT Roman Ödülü ve Türk Dil Kurumu Roman Ödülü’ne değer görüldü. 1970 yılında Danıştay Kararıyla göreve geri döndü. Ankara’ya ODTÜ Halkla İlişkiler ve Yayın Müdürlüğü görevine getirildi. 12 Mart 1971 Askeri Muhtırası’ndan sonra TÖS Davası’nda bir numaralı sanık olarak yargılanan Baykurt, uzun süre tutuklu kaldı. Yapılan Anayasa değişikliği ile memurlara sendika hakkı kaldırıldı ve buna bağlı olarak TÖS kapatıldı. TÖS’ün yerine arkadaşları ile sendikanın yerine bir dernek kurulması için çalıştı. Tüm Eğitim Öğretim Emekçileri Birleşme ve Dayanışma Derneği (TÖB-DER) kuruldu.

TÖS Davası bitmeden kamuoyunun baskısıyla af yasası çıktı. Ancak Baykurt ve arkadaşları aftan yararlanmayı reddetti ve tutuklulukları devam etti. Tutukluluğu sırasında 1971’de Tırpan adlı kitabı ile Türk Dil Kurumu Roman Ödülü’nü kazandı. Kitaplarının yeni basımları yapılırken yazar askeri tutukevinden Ankara Merkez Cezaevi’ne aktarıldı. 1975 yılında Askerî Yargıtay’da TÖS Davası’ndan beraat etti. 1976 yılında Sosyal Sigortalar Kurumu’ndan emekli olan Baykurt, 1979’da Almanya, Duisburg’a gönderilerek ‘Yabancı Çocuk ve Bölgesel Çalışma Kurumu’nda eğitim uzmanı olarak çalıştı. Rur Havzası’nda Türk işçi çocukları için başlatılan bir programda görev aldı. Tırpan, 1978’da tiyatroya uyarlandı; Devlet Tiyatrosu tarafından İzmir, Ankara ve Antalya’da oynandı. Baykurt, göçmen işçi konusunu incelemek üzere 1979’da tekrar Almanya’ya gitti ve Duisburg şehrine yerleşti. Bu dönemde ODTÜ’de öğrenci olan oğlu Tonguç, ertesi yıl kızı Işık tutuklandı. Eserleri: Yılanların Öcü (1954) Irazcanın Dirliği (1961) Onuncu Köy (1961) Amerikan Sargısı (1967) Tırpan (1970) Köygöçüren (1973), Keklik (1975), Kara Ahmet Destanı (1977), Yayla (1977), Yüksek Fırınlar (1983), Koca Ren (1986), Yarım Ekmek (1997), Kaplumbağalar (1980) Romanları ile Çilli (1955), Efendilik Savaşı (1959), Karın Ağrısı (1961), Cüce Muhammet (1964), Anadolu Garajı (1970), On Binlerce Kağnı (1971), Can Parası (1973), İçerdeki Oğul (1974), Sınırdaki Ölü (1975), Gece Vardiyası (1982), Barış Çöreği (1982), Duirsbug Treni (1986), Bizim İnce Kızlar (1992), Dikenli Tel (1998) öyükülerinin yanında; Efkar Tepesi (1960), Şamaroğlanları (1976), Kerem ile Aslı (1974), Kale Kale (1978), Kaplumbağalar (1980) Toplum ve Eğitim Yazıları vardır. Ayrıca; Topal Arkadaş, Yandım Ali, Sakarca, Sarı Köpek, Dünya Güzeli (1985) Saka Kuşları (1985) Çocuk kitapları da vardır.

Bunun dışında; 1998 yılında Telli Yol öykü kitabı ile birlikte, “Özyaşam” dizisinin ilk cildi “Özüm Çocuktur” yayımlandı. Daha sonra “Özyaşam” dizisinin ikinci, üçüncü ve diğer ciltleri (Köy Enstitülü Delikanlı; Kavacık Köyünün Öğretmeni, Köşe Bucak Anadolu, Bir TÖS Vardı, Genç Emekli, Sıladan Uzakta, Dost Yüzleri) yayımlandı.

Baykurt, 11 Ekim 1999 Pazartesi günü tedavi gördüğü Almanya’da Essen Üniversitesi Kliniği’nde pankreas kanserine yenik düşerek öldü.

Kurucu Genel Başkanımız Fakir Baykurt’u ölümünün 22. Yılında özlem, minnet ve saygıyla anıyoruz.

Tüm Öğretmenler Sendikası (TÖS) Edirne İl Temsilciliği