LÖSEMİ

Çocukluk yaş grubunda kanser az görülmesine rağmen birinci sırada görülen Lösemi çocukluk çağı  kanserlerinin üçte birini oluşturur. 2-5 yaş arası sık görülür ve her yıl 1500’e yakın yeni vaka bildirilmektedir.

Çocukluk çağı lösemileri sanıldığının aksine tedaviye iyi yanıt vermektedir.

Damarlarda dolaşan kanın esas yapım yeri kemik iliğidir. Lösemi; kemik iliğinin ana hücrelerinde oluşan hata nedeniyle, blast adını verdiğimiz olgun olmayan kan hücrelerinin kontrolsüz ve hızlı artışı ve normal kan hücrelerinin yerini almasıyla gelişen ve bu hücrelerin hızla kan ve organlara yayılmasıyla, kemik iliğini, lenf bezlerini, karaciğeri, dalağı ve beyin gibi organları doldurur.

Löseminin nedenleri henüz tam olarak aydınlatılamamıştır. Ancak;

-Genetik faktörler (Dawn sendromu, fankoni gibi hastalarda fazla görülüyor)

-Yüksek dozda radyasyona maruz kalmak (Japonya örneği)

-Benzen türevleri (bali örneği)

-Bazı böcek ilaçları ve kimyasallar

-Bazı virüsler (insanlarda kanıt yok) gibi faktörler lösemiye neden olmaktadır.

Belirtiler: Çocuklarda hızla gelişen iştahsızlık, kansızlık, zayıflama, uzun kemiklerin sızlaması, sebepsiz ateş, ciltaltı burun ve dişeti kanamaları, nadiren başağrısı ve görme bozuklukları olaraka sıralanabilir.

Lösemi tanısı kolaydır. Aile hekimi  basit kan sayımıyla ön tanı koyabilir. Periferik kanda lökosit 1mm3 te 1 milyona kadar yüksek çıkabilir. Asıl tanı kemik iliği aspirasyonu incelemesiyle konur. Tedavi amaçlı tiplendirme de yapılır.

Lösemilerin ortak özelşliği vücudu mikroplara karşı koruyan ve savunan lökositlerin kontrol edilemeyecek düzeyde çoğalarak vücudu savunamayacak hale gelmesidir. Alyuvar ve trombosit gibi diğer kan hücrelerinide aksatırlar. Normalde kanda 1mm3 te 4-11000 lökosit bulunurken lösemide 1 milyona kadar artabilir. Hangi akyuvar türü aşırı çoğalıyor ve kanserleşme gösteriyorsa lösemi o akyuvar adıyla anılır. Örneğin lenfosit artmışsa lenfoblastik lösemi. En sık akut lenfoblastik lösemi görülür.

Klinikte izah edilemeyen ateş, halsizlik, solunluk, kansızlık, burun kanaması, diş eti kanaması gibi yakınmaları bulunan küçük yaştaki çocuklarda lösemi akla gelmelidir. Muayenesinde purpura (mor lekeler), lenf bezelerinde büyüme, karaciğerde ve dalakta büyüme gibi bulgular olan hastalarda yapılacak basit bir hemogramda aşırı lökosit sayımı lösemi düşündürmelidir. İlacı ve uygun merkezlerde kemik iliiği ve genetik incelemeler lösemi tipini belirleme ve tedavide önemlidir.

Tedavi: Tansı konulan hastanın tedavisi acildir, çünkü hızlı seyirlidir. Uygun merkeze alınarak öncelikle genel durumu düzletmeye yönelik tedavi uygulanır (Kan Transfüzyonu, izolasyon, enfeksiyona karşı mücadele, eğitim vs.). özellikle enfeksiyondan korunma ve varsa tedavisi çok önemlidir. Tedavi kemoterapi ve radyoterapi programı içerir. Çeşitli merkezlerde değişik tedavi programları uygulanmaktadır. Genellikle 4-6 hafta süren yoğun kemoterapi ve radyoterapi sonrası remisyon sağlanır ve belli periyotlarda hasta 3-5 yıl takibe alınır. Nadiren tekrarlama olmaktadır. Burada amaç blastları yok etmektir.

Kemoterapi normal kan hücrelerini de yok etmektedir. Buna bağlı olarak saç dökülmesi, ağız ve barsaklarda yaralar, halsizlik, enfeksiyona karşı direnç azalması, immün sistemin zayıflaması gibi ilaç yan etkileri gelişir. Bu yüzden lösemili hastalar mikrobik çevreden uzak tutulur (Hava, su, çevre, insan). Bu yüzden maske ile dolaşırlar. Tedavide kemik iliği nakli son yıllarda tedaviye yanıt vermeyen ölümcül vakalara uygulanan riskli ve zorlu bir tedavidir. Kemik iliği naklinde bazı sorunlar yaşanmaktadır. Uygun doku uyuşması olmalı (donör) ancak kemik iliği naklindeki amaç normal kan hücrelerinin yapımını sağlamaktır. Ancak bir çok hastada oluşan normal hücrelerin vücut tarafından yok edildiği bildirilmekte bunu önlemek için çeşitli çalışmalar sonuçlanmamıştır.

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı

Uzm. Dr. Yaşar DEMİRCİ